નવરાત્રીના સ્મરણો…

જેમ જેમ એસ.વી. ના પ્રભાતના પુષ્પોમાં એક પછી એક જુના જુના ગરબા વાંચુ અને સાંભળું છું એમ એમ મને મારા બાળપણના નવરાત્રીના દિવસો વધુ યાદ આવે છે. મારી ઉંમર ત્યારે 10-12 વર્ષની.. અમારી કોલોનીમાં ખાસ તો ટેનિસ માટેનું એક મેદાન હતું, જેને અમે કાળા મેદાન તરીકે ઓળખતા. દર વર્ષે નવરાત્રી ત્યાં જ થતી. માતાજીનો ફોટો, માટલી, એ ખુરશી જેના પર ફોટો મુકાતો.. બધું વર્ષો સુધી એ નુ એ જ. સાંજે લગભગ 8.00 વાગ્યા ની આજુ બાજુ ગરબા ગાવાનું ચાલું થાય.

માઇક ગોઠવાતુ ખરું, અને કોઇ કોઇ માઇક પાસે ઉભા રહીને ગવડાવતા. તો વળી કોઇ માસી ગરબે ઘુમતા જાય અને ગવડાવતા જાય. મોટે ભાગે 2-3 જણા ગવડાવે અને બાકીના ઝીલે. ‘ચપટી ભરી ચોખા ને ઘી નો તે દીવડો.. ‘, ‘પંખીડા તુ ઉડી જાજે પાવાગઢ રે’, ‘આરાસુરમાં અંબા કરે રે કિલ્લોલ’ એવા તો ઘણા ગરબા ગવાતા. અને ત્યારે ખરેખર ગરબાના શબ્દો અને તાળી સંભળાતા. 2 તાળી, કે 3 તાળી… બધા સરખુ રમે.

અને અમુક વાતે તો વણલખ્યા નિયમો બની ગયા હતા. સંગીતનો સાથ મળે એ માટે કાયમ જશુકાકા ઢોલ વગાડતા. મને યાદ છે, કોઇ કોઇ વાર મારો ભાઇ, ‘અલ્પેશભાઇ’ પણ એમને સાથ આપતો. ત્યારે તો ભાઇ નાનો.. પણ એને પહેલેથી સંગીતમાં રૂચી, એટલે કદાચ વગર શિખવાડ્યે થોડુ થોડુ તાલ આપતા એને આવડી ગયું હતું. અને પટેલકાકા ના ગરબા વગર તો એક પણ દિવસ ના જાય. આમ તો કોલોનીમાં ઘણા બધા કાકા એવા હતા કે જેમની અટક પટેલ હોય, પણ અમારા માટે પટેલકાકા એટલે અમિતા અને બ્રિજેશના પપ્પા.

પટેલકાકા ગવડાવતા હોય એટલે બીજા કોઇને એમની પાસેથી માઇક લેવાની ઇચ્છાના થાય, એટલી સરસ રીતે એક પછી એક ગરબા એ ગવડાવતા. અને ઘણી વાર એ નવા નવા ગરબા પણ લઇ આવતા.. ‘મારી મહિસાગરની આરે ઢોલ વાગે સે..’ કે ‘નદી કિનારે નાળિયેરી રે..’ એવા ઘણા ગરબા એમણે શિખવાડેલા એમ કહું તો ચાલે.

હું, સપના, સોનલ, ડિંપુ, નિધી, મિરલ.. બધા સરખી ઉંમરના.. અને ગરબામાં અમારા સિનિયર એટલે દેવલ – સેજલ, મેધના, અંજુબેન, વૈશાલી.. જો કે એ બધા પણ ત્યારે તો 10-12 ધોરણમાં જતી છોકરીઓ જ.. પણ અમારા કરતા બધા મોટા, એટલે અમને ગરબા માટે થોડી ટિપ્સ મળી રહેતી.

પહેલા આરતી અને પછી આખી રાત ગરબા. એવું તો મેં અતુલ છોડ્યા પછી જ જોયું. અતુલની એ સુવિધા કોલોનીના વર્ષોના નિયમ પ્રમાણે તો આરતી છેલ્લે જ થતી. મોટે ભાગે બધા કાકાઓને સવારે 8.00 વાગે ઓફિસ પહોંચવાનું, અને છોકરાની પણ સ્કુલ ચાલે, એટલે મોડી રાત સુઘી ગરબા નો’તા થતા. 8.00 વાગે ચાલુ થાય, અને મોટેભાગે 10.00 – 10.30 સુઘીમા તો પુરા. પછી આરતી થાય, પ્રસાદ વહેંચાય, અને 11.00 સુઘીમાં તો બધા ઘર ભેગા.

પરંતું શનિવારે એમા છૂટ લઇ લે’તા. (રવિવારનો એટલો ફાયદો ઉઠાવાતો. ) રવિવારે ગરબા અને આરતી પૂરા થયા પછી દાંડિયાનો પ્રોગ્રામ થતો.. મઝા આવતી.. ઘણા છોકરાઓ અને કાકાઓ જે બાકીના દિવસો પ્રેક્ષકોમાં જ હોય, એ પણ દાંડિયા રમવા આવે.. મને હજુ પણ યાદ છે, મોટાભાગે તો કાયમ એક જ સંગીતથી અમારા દાંડિયા શરૂ થતા.. ‘સુહાના સફર ઔર યે મૌસમ હંસી.. ‘

મને ભાઇની એક વાત યાદ આવે છે. નવરાત્રી પછી આવતી દિવાળીની તૈયારી બજારમાં દેખાતી તો હોય છે જ, એટલે મારા ભાઇને પિસ્તોલમા નાખવાનો રોલ આરામથી મળી રહેતો.. દાડિયા રમતી વખતે ભાઇ પોતાના દાંડિયા પર એક તરફ એ રોલ લગાવી દેતો. પછી જેને થોડુ ડરાવવું હોય, કે જેની સાથે જરા મસ્તી કરવી હોય, એ જ્યારે સામે આવે ત્યારે દાંડિયું થોડુ ફેરવી લે… એટલે 4-5 વાર માંથી એક વાર તો ફટાકડો ફૂટે.. એવી નિર્દોષ મસ્તી કરવાની મઝા આવતી…

હવે આજ કલ જે રીતે નવરાત્રી બધે થાય છે, ખાસ કરીને શહેરોમાં, તો જ્યાં મોટા પાયે બધું થતું હોય ત્યાં તો નવરાત્રી છતાં તાળી સાંભળવા ના મળે, અને ગરબા થાય પણ 5-6 કે 10-12 જણા ના નાના નાના કુંડાળા બને.. ‘માનો ગરબો રે..’ કે પછી ‘માડી તારા મંદિરીયામાં…’ થી ચાલુ થતી ગરબાની રમઝટમાં ‘પરી હું મૈં’ અને ‘રંગીલા રે’ પણ આવી જાય…

હું પોતે એવી નવરાત્રીઓમાં ગઇ છું, અને રાતે 3-4 વાગા સુઘી એક પણ તાળી વગર દોઢિયા કરીને રમી પણ છું. પણ છતાં પણ, મને અમારી સુવિધા કોલોની જેવી મઝા કોઇ દિવસ નથી આવી. કદાચ બાળપણની બધી યાદો સાથે આવું જ થતુ હશે.